نکته اول

هر علمی شیوه خاص خود را دارد و مهم ترین چیز در هر علم روش های مورد استفاده در آن علم است. برای نمونه مسائل عقلی شیوه معینی دارند و برای پژوهش درباره یک مسئله عقلیِ محض کافی است در اتاقِ در بسته خود بنشینیم و درباره آن مسئله تحقیق کنیم.

خطاست اگر پژوهشگری روش های یک علم را در علم دیگری به کار بندد و این خطایی است، که برخی از فیلسوفان گذشته مرتکب شدند که می خواستند مسائل علوم طبیعی و تجربی را با روش عقلی و همان شیوه ای که برای رسیدن به حقایق اشیا در پیش می گرفتند تحلیل کنند.

مسائل علوم تجربی روش ویژه ای دارد و نمی توان آنها را با تحلیل عقلی صرف مورد بررسی قرار داد. یک فیلسوف هر قدر در کار خود توانا و کارآزموده باشد با شیوه عقلی و تفکر محض نمی تواند به شناخت جهان و اجزای تشکیل دهنده آن نائل آید.

وجود مقدس مولای متقیان علیعلیه السلام فرمودند: «فی التجاربِ علمٌ مستأنف؛ در تجربه ها دانشی دوباره [نهفته] است (تجربه ها موجب بروز علم جدید می گردد)».

این همان شیوه پژوهش در مسائل علوم طبیعی است. اما این که انسان در اتاق دربسته خود بنشیند و به این فکر کند که: «اجزای تشکیل دهنده ستارگان و